ભાદ્રપદ મહિનાના શુક્લ પક્ષની સપ્તમી પર સંતના સપ્તમી વ્રત રાખવામાં આવે છે. આ વર્ષે સંતાન સપ્તમી વ્રત સોમવાર, સપ્ટેમ્બર 13 ના રોજ છે. આ દિવસે ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીની પૂજા વિધિ સાથે કરવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર આ વ્રત ખાસ કરીને બાળકોની પ્રાપ્તિ અને તેમની સમૃદ્ધિ માટે મનાવવામાં આવે છે.
સૌથી પહેલા સવારે વહેલા ઉઠીને સ્નાન કરો. તે પછી સ્વચ્છ કપડાં પહેરો. ધાર્મિક વિધિઓ સાથે દેવી પાર્વતી અને ભગવાન શિવની પૂજા કરો. તે પછી ઉપવાસનો સંકલ્પ કરો. આ દરમિયાન તમારે ઉપવાસ કરીને પૂજાના પ્રસાદ તૈયાર કરવા પડશે. પ્રસાદ માટે 7 પુઆ અથવા ખીર-પુરી અને ગોળની 7 મીઠી પુરીઓ તૈયાર કરો. સંતના સપ્તમીની પૂજા બપોરે કરવામાં આવે છે.
પહેલા ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીની મૂર્તિ મૂકો. હવે નાળિયેરના પાનથી કલશ સ્થાપિત કરો. આ પછી દીવો પ્રગટાવો. સામગ્રી વગેરે રાખો. બાળકના રક્ષણ અને સમૃદ્ધિની ઇચ્છા રાખતા ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતીની પૂજા કરો.
પૂજા સમયે કપાસનો દોરો અથવા ચાંદીના બાળકની સપ્તમી બંગડી પહેરવી જ જોઇએ. પૂજા પછી વાર્તા સાંભળો અથવા વાંચો. આ પછી ભગવાનને ભોગ અર્પણ કરીને પૂજામાં મીઠી પુરી અર્પિત કરો અને તમારો ઉપવાસ તોડો.
દંતકથા અનુસાર નહુષ પ્રાચીન સમયમાં અયોધ્યાપુરીનો જાજરમાન રાજા હતો. તેમની પત્નીનું નામ ચંદ્રમુખી હતું. તેમના રાજ્યમાં વિષ્ણુદત્ત નામના બ્રાહ્મણ રહેતા હતા જેમની પત્નીનું નામ રૂપવતી હતું. રાણી ચંદ્રમુખી અને રૂપવતીનો પરસ્પર પ્રેમ હતો. એક દિવસ તે બંને સરયુમાં સ્નાન કરવા ગયા. જ્યાં અન્ય મહિલાઓ પણ સ્નાન કરી રહી હતી.
તે મહિલાઓએ ત્યાં પાર્વતી-શિવની મૂર્તિઓ બનાવીને તેમની પૂજા કરી હતી, ત્યારબાદ જ્યારે રાણી ચંદ્રમુખી અને રૂપવતીએ તે મહિલાઓને પૂજાનું નામ અને પદ્ધતિ વિશે પૂછ્યું ત્યારે એક મહિલાએ કહ્યું કે બાળકો આપવાનું વ્રત છે. આ વ્રત વિશે સાંભળીને, રાણી ચંદ્રમુખી અને રૂપવતીએ પણ આ વ્રત જીવનભર પાળવાનો સંકલ્પ કર્યો અને શિવના નામે તાર બાંધ્યા. પરંતુ ઘરે પહોંચતા તે પોતાનો સંકલ્પ ભૂલી ગઈ. જેના કારણે, મૃત્યુ પછી, રાણી વનરી અને બ્રાહ્મણી ચિકન યોનિમાં જન્મ્યા હતા.
પાછળથી, બંને પ્રાણીઓ યોનિમાંથી નીકળી ગયા અને માનવ યોનિમાં પાછા આવ્યા. ચંદ્રમુખી પૃથ્વીનાથની રાણી બની, મથુરાના રાજા અને રૂપવતીનો જન્મ ફરીથી બ્રાહ્મણના ઘરે થયો. આ જન્મમાં રાણી ઈશ્વરી અને બ્રાહ્મણી ભૂષણ નામથી ઓળખાતી હતી. ભૂષણના લગ્ન રાજપુરોહિત અગ્નિમુખી સાથે થયા હતા. આ જીવનમાં પણ બંનેને પ્રેમ થયો.
અગાઉના જન્મમાં ઉપવાસ ભૂલી જવાને કારણે, આ જન્મમાં પણ રાણીને કોઈ સંતાન નહોતું. જ્યારે ભૂષણને વ્રત હજુ યાદ હતું, જેના કારણે તેણીએ આઠ સુંદર અને સ્વસ્થ પુત્રોને જન્મ આપ્યો હતો. એક દિવસ સંતાન ન થવાથી દુખી થઈને ભૂષણ રાણી ઈશ્વરીને મળવા ગયો. આના પર રાણી ભૂષણની ઈર્ષ્યા કરી અને તેના બાળકોને મારવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પરંતુ તે બાળકોના વાળ પણ બગાડી શકતી નહોતી.
આના પર તેણે ભૂષણને ફોન કર્યો અને આખી વાત જણાવી અને પછી માફી માંગ્યા પછી તેને પૂછ્યું – તમારા બાળકો કેમ નથી મરી ગયા. ભૂષણે તેને તેના પાછલા જન્મની યાદ અપાવી અને એ પણ કહ્યું કે એ જ ઉપવાસની અસરને કારણે તમે ઇચ્છો તો પણ મારા પુત્રોને મારી ના શક્યા. ભૂષણના મુખેથી આખી વાત જાણ્યા પછી રાણી ઈશ્વરીએ પણ આ ઉપવાસ આપનાર બાળકને પદ્ધતિસર રીતે સુખદ રાખ્યું, પછી વ્રતની અસરને કારણે રાણી ગર્ભવતી થઈ અને એક સુંદર બાળકને જન્મ આપ્યો. તે સમયથી, આ ઉપવાસ પુત્રની પ્રાપ્તિ માટે તેમજ બાળકના રક્ષણ માટે પ્રચલિત છે.
